Margarita Karapanou ‑ Kassandra en de wolf De volwassenen zijn de kinderwereld helaas maar al te snel vergeten. De grenzen daarvan zijn in beweging en veranderlijk, en wat de kinderen van de getraumatiseerde en traumatische wereld van de volwassenen oppikken, analyseren ze onder een heel eigen licht, hard en onbestemd, net als het licht dat we het ‘uur van de wolf’ [de avondschemering] noemen. Dat licht stelt hen in staat alleen datgene te zien wat ze wíllen zien of waar ze aan toe zijn. Kassandra is tussen de zes en tien jaar oud: ze is overmatig knap en overmatig intelligent en gevoelig, en haar ouders zijn overmatig verwend door het leven. Daarom geeft zij, met een heel eigen, persoonlijke alchemie, een nieuwe vorm aan liefde en sex, aan dood en leven, aan menselijke dominantie en tederheid en tegelijk ontbinding en aan alle perversies van het leven — een vorm binnen haar eigen dimensies, om zo al die dingen te kunnen bevatten. Kassandra lijkt onmenselijk en een fantaste, dwaas en poë­tisch, teder en wreed: ze is een kind. Margarita Karapanou is in 1946 geboren in Athene. Haar kinder‑ en jeugdjaren bracht ze afwisselend door in Athene en Parijs. Ze studeerde filosofie en film in Parijs en was werkzaam als kleuterleidster in Athene. Kassandra en de wolf is haar eerste roman; na uitgaven in Amerika (1974), Zweden (1974) en Parijs (1975) verscheen de Griekse editie in 1976. In 1985 verscheen haar tweede roman, De slaapwandelaar; de Franse uitgave uit 1987 werd bekroond als het beste buiten­landse boek van dat jaar (in 1992 ver­scheen een Nederlandse uitgave). Uit 1991 dateert haar derde roman, Rien ne vas plus.   …Ik heb uw boek gelezen en ik wil u gelukwensen met de buitengewone kwaliteiten ervan. Ik denk dat niemand het onderwerp van de kinderleeftijd zo heeft behandeld als u en op een zo open en onverwachte manier heeft gesproken over de heimelijke hardheid, over dat onzichtbare mengsel van fantasie en werkelijkheid. Ik moest denken aan Proust, Jerzy Kozinski en Lewis Carroll… Maar u heeft hier een waarheid weten te treffen die geen van die drie schrijvers getroffen heeft. Ik kijk vol ongeduld uit naar uw volgende boek. (John Updike, in een brief aan de schrijfster) Margarita Karapanou, Kassandra en de wolf (roman; vertaling Bernadette Wildenburg en Jan Veenstra, 1996, ISBN 90 5693 001 X, 95 p.) [€13,50]...

Dímitra Sideri – Bloesters Dimitra Sideri (geb. 1923) is een Griekse die sinds 1955 in Nederland woont en op latere leeftijd is gaan schrijven. [Zij is in 1997 gestorven, in Utrecht.] Bloesters (van ‘bloedzusters’, zie onder) is haar tweede boek, begin jaren negentig geschreven. Hierin blikt zij terug op haar geboorteplaats Gythion, hoofdplaats van de Mani, een ruige streek in het zuiden van de Peloponnesos. Zij schrijft over de wijze waarop zij is opgegroeid, over haar familie en over de heel bijzondere samenleving die de Mani tot in de vooroorlogse jaren was (en nog steeds wel een beetje is). Het boek is een mozaïek van verhalen en terugblikken, die samen een beeld van haar geboorteplaats geven. En dat is beslist geen nostalgisch beeld: alle hardheid van zo’n oude provinciale samenleving wordt zichtbaar. Maar zonder dat het boek een aanklacht wordt: de verhalen worden ‘sec’ gebracht en een toon van mededogen overheerst. Tegen het eind van het boek laat zij zien hoe ook in vroeger eeuwen al tal van mensen uit de Mani emigreerden, omdat het gebied te arm was om hen allemaal te voeden. Zo plaatst zij haar eigen emigratie, en de Griekse emigratie in het algemeen, in een breder historisch kader. Het boek is in 1994 reeds in Griekenland verschenen, onder de titel Alfothikame. Dit is een kinderverbastering van adelfothikame, het Griekse woord voor:we zijn bloedbroeders geworden, of hier, in dit boek: bloedzusters (bloesters). Het eerste boek van Dimitra Sideri was Vaderlanden. Verhaal van een Griekse in Nederland (1992, zie Grieks Proza 3). In dit boek beschrijft de auteur, hoe zij en haar man in de jaren vijftig ertoe gekomen zijn uit Griekenland naar Nederland te trekken en hoe hun leven hier verder verlopen is. Meer over de schrijfster in het nawoord bij Vaderlanden. Dímitra Sideri, Bloesters. Een terugblik (vertaling Jan Veenstra, 1996, ISBN 90 5693 002 8, 106 p.) [€13,50]...

Dímitra Sideri – Vaderlanden ‘Tussen twee vaderlanden’ had het boek van Dímitra Sideri ook kunnen heten (als die titel al niet bestond), of misschien wel ‘Tussen vier vaderlanden’. Het eerste vaderland is voor de Griekse hoofdpersoon haar geboortedorp in de Griekse provincie (de Mani, zie onder); voor haar man is dat Rusland. Hun nieuwe, gezamenlijke vaderland wordt al spoedig Athene (het Athene van de linkse strijd in de jaren dertig en in de verzetsbeweging tijdens Bezetting en Burgeroorlog). Dan wordt, noodgedwongen, in de jaren vijftig Nederland hun nieuwe vaderland (al willen zij dat zelf niet meteen zo noemen). Of eigenlijk is hun vaderland misschien wel vooral het ‘Griekse dorp’ in Utrecht. De schrijfster was een van de eerste ‘Nedergrieken’ uit de emigratiegolf die in de jaren vijftig op gang kwam, en al die jaren een van de actiefste leden van de Griekse gemeenschap in Nederland. Zij vertelt over haar leven van strijd tezamen met haar man: hun strijd om zichzelf te handhaven, eerst in Griekenland en vervolgens in Nederland, maar ook de strijd voor hun politieke en maatschappelijke idealen, mét alle teleurstellingen vandien, en met als grootste teleurstelling wel de kolonelsdictatuur ginds in Griekenland (1967-74), die haar, samen met andere Grieken én Nederlanders, aanzet tot hernieuwde strijdbaarheid, vanuit de verte. Met twijfels ook, of zij het allemaal wel goed gedaan heeft en of het wel zin had, en over de vraag wat zij met haar Griekse verleden aanmoet in de moderne Nederlandse samenleving. Maar tegelijk beseffend dat óók de Griekse samenleving, ginds, allang niet meer dezelfde is. Een levend en levendig verhaal van een strijdbaar iemand, met het hart op de goede plaats, maar ook, aan het eind van haar leven, bevangen door twijfel. Een verhaal dat niet alleen over haarzelf gaat, maar over alle Grieken in Nederland, ja, over álle immigranten die zich hier een níeuw vaderland moeten opbouwen. Meer over de schrijfster in het nawoord van de uitgave, door Hero Hokwerda. Van dezelfde schrijfster (1923-1997) is in de reeks Grieks Proza ook Bloesters. Een terugblik verschenen, over haar kinderjaren in de Mani (zie Grieks Proza nr. 5). Dímitra Sideri, Vaderlanden. Verhaal van een Griekse in Nederland (vertaling Jan Veenstra, nawoord Hero Hokwerda, 1992, ISBN 90 72371 49 6, 199 p.) [€16,50] http://bit.ly/veenstra...

Elisávet Moutzán-Martinéngou – Gekooide dromen Begin negentiende eeuw leefde op het eiland Zákynthos Elisávet Moutzán-Martinángou (1801-1832). Door de strenge beginselen van haar aristocratische familie leefde zij in een volstrekt isolement, maar door veel studie wist zij zich te ontwikkelen en zij schreef zelfs een niet gering aantal literaire werken. Niets daarvan is bewaard gebleven, op dit korte autobiografische geschrift na (dat ook nog bekort werd door haar zoon).   In haar ‘Autobiografie’ kunnen wij lezen hoe haar eenzame strijd tegen de barbaarse gewoonten van die tijd uitmondt in een vluchtpoging; wanneer deze mislukt, geeft zij haar verzet op en laat zich het huwelijk binnenvoeren, met een haar onbekende man. Een jaar later, na de geboorte van haar zoon, overlijdt ze. Meer over Elisávet Moutzán-Martinéngou en dit geschrift in de inleiding van de uitgave, van de hand van Mariëtta Ioannidou, Instituut voor Nieuwgrieks en Byzantinologie van de Rijksuniversiteit Groningen. Elisávet Moutzán-Martinéngou, Gekooide dromen. Autobiografie van een Griekse ten tijde van de Verlichting (vertaling Bernadette Wildenburg en Jan Veenstra, inleiding Mariëtta Ioannidou, 1992, ISBN 90 72371 58 5, XIV + 42 p.) [€13,50]...

Miltos Sachtouris – Het Hoofd van de Dichter en andere gedichten Een van de belangrijkste Griekse dichters van de eerste naoorlogse generatie is Miltos Sachtouris (geb. 1919). De dichters van deze generatie dreigen weleens schuil te gaan achter de groten van de Griekse poëzie van voor de oorlog (de oudere Kavafis, en Seferis, Elytis, Embirikos, Ritsos), maar zij verdienen hun eigen plaats. Elk op eigen wijze weerspiegelen zij de traumatische ervaringen die Griekenland in de jaren veertig heeft doorgemaakt (oorlog, bezetting en burgeroorlog) en de littekens die daarvan zijn achtergebleven. Sachtouris laat zich in zijn poëzie kennen als iemand ‘van vlees en bloed’, die in kleurrijke, absurde, ‘kinderlijke’, maar altijd aardse, concrete beelden en flitsen verslag uitbrengt van de wijze waarop de ervaringen uit al die jaren hebben ingewerkt op de ‘lachspiegel’ van zijn ontvankelijk gemoed, met zijn doordringende blik en zijn scherpe gehoor voor wat zich afspeelt achter de zichtbare, dagelijkse werkelijkheid. Meer over de dichter en zijn werk in de inleiding bij deze uitgave, die een keuze bevat uit alle bundels van Sachtouris uit de jaren van 1945 tot 1991. De vertalingen zijn van Bernadette Wildenburg en Jan Veenstra; de laatste verzorgde ook de inleiding. Miltos Sachtouris, Het Hoofd van de Dichter en andere gedichten (vertaling Bernadette Wildenburg en Jan Veenstra [tevens inleiding], 1993, ISBN 90 72371 71 0, XV + 103 p.) [uitverkocht]...